Jagiellonowie

Jagiellonowie - gałąź dynastii Giedyminowiczów, wywodząca się od wielkiego księcia litewskiego i króla Polski Władysława II Jagiełły. Panowała w Polsce (1386-1572), na Litwie (1377-1572), w Czechach (1471-1526) i na Węgrzech (1440-1444 i 1490-1526). W szczytowym okresie skupiali pod swoim panowaniem obszar ponad 2 000 000 km², co czyniło ją jedną z najpotężniejszych dynastii w Europie. Przez cały czas swojego panowania rywalizowała o wpływy z monarchią Habsburgów. Za kontynuację Jagiellonów można uznać dynastię Wazów poprzez syna króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki, córki Zygmunta I Starego - Zygmunta III Wazę.

Ich panowanie w Polsce zostało zapoczątkowane przez ustalone na podstawie unii w Krewie małżeństwo Władysława Jagiełły z dziedziczką tronu polskiego Jadwigą Andegaweńską, koronowaną na króla Polski po śmierci Ludwika Węgierskiego, siostrzeńca Kazimierza III Wielkiego, który nie pozostawił męskich potomków. Okres ten to czas wielkich sukcesów militarnych (bitwa pod Grunwaldem, wojna trzynastoletnia), rozkwitu kulturalnego i gospodarczego kraju.

Linia męska dynastii wymarła w 1572 r. (Zygmunt II August), linia żeńska w 1596 r. (Anna Jagiellonka).

Władysław II Jagiełło, lit. Jogaila, biał. Ягайла (ur. ok. 1362 (?) [1], zm. 1 czerwca 1434 w Gródku) - wielki książę litewski w latach 1377-1381 i 1382-1401, król Polski w latach 1386-1434. Syn Olgierda Giedyminowicza, wnuk Giedymina. Założyciel dynastii Jagiellonów.

Początek panowania
Po śmierci króla Ludwika Węgierskiego, królem została w 1384, po uprzednim zerwaniu zaręczyn z księciem Wilhelmem Habsburgiem, wymuszonym przez możnowładców małopolskich, jego najmłodsza, jedenastoletnia córka, Jadwiga Andegaweńska (1384-1399). Jagiełło zgodził się zostać królem Polski, 14 sierpnia 1385 zawarto unię w Krewie. 11 stycznia 1386 w Wołkowysku panowie małopolscy formalnie dokonali wyboru Jagiełły na tron polski. 15 lutego 1386 władca przyjął chrzest i imię Władysław (po swoim ojcu chrzestnym Władysławie Opolczyku), 18 lutego zawarł ślub z Jadwigą. Po ślubie został 4 marca 1386 przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę koronowany na króla Polski w katedrze wawelskiej. Opierając się na duchowieństwie polskim w 1387 przeprowadził chrystianizację Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sam przetłumaczył wówczas dla swojego ludu na język litewski Modlitwę Pańską i Skład Apostolski. Król neofita ufundował w 1406 Kościół Bożego Ciała w Poznaniu, wzniesiony na miejscu domniemanej profanacji hostii, dokonanej przez Żydów. Władca odwiedzał to sanktuarium przed każdą wyprawą wojenną.

Związkowi Litwy z Polską próbował przeciwdziałać brat stryjeczny Jagiełły, Witold, prowadzący w Wielkim Księstwie Litewskim samodzielną politykę, lecz niepowodzenia w wojnie z Tatarami i Krzyżakami zmusiły go do współpracy z Koroną. W 1387 we Lwowie złożył Jagielle hołd lenny hospodar mołdawski Piotr I a w 1389 w Sandomierzu przyjął on hołd lenny od swojego brata Lingwena z ziem Nowogrodu Wielkiego. 1 sierpnia 1404 złożył mu hołd w Kamieńcu Podolskim hospodar Aleksander Dobry.

"Wielka Wojna"
Powstałe z ziem Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego państwo stało się największym w ówczesnej Europie. Jagiełło zaczął przygotowywać się do rozprawy z zakonem krzyżackim, zajmującym nad Bałtykiem zdobyte ziemie pruskie, polskie i litewskie (Żmudź). Wojna z nim rozpoczęła się w 1409. Pierwsi uderzyli Krzyżacy, zajmując szereg polskich miast przygranicznych, w tym Bydgoszcz. W dniu 15 lipca 1410 doszło na polach pod Grunwaldem do wielkiej bitwy pomiędzy wojskami zakonu, wspomaganymi przez Marchię Brandenburską króla niemieckiego i czeskiego Zygmunta Luksemburskiego i rycerstwo zachodniej Europy, a połączonymi siłami polsko-litewskimi, wspartymi oddziałami ruskimi, tatarskimi i zaciężnymi oddziałami czeskimi. Krwawa rozprawa "dwóch światów" zakończyła się rozbiciem wojsk krzyżackich. Na placu boju padł kwiat rycerstwa krzyżackiego wraz z wielkim mistrzem zakonu Ulrichiem von Jungingenem. Wojnę zakończył w 1411 pokój w Toruniu, zobowiązujący Krzyżaków do zwrotu Ziemi Dobrzyńskiej, Żmudzi i zapłacenia wysokiej kontrybucji 100 tys. grzywien za wykup jeńców.

[edytuj] Po zwycięstwie grunwaldzkim
Po zwycięstwie grunwaldzkim Jagiełło odbył dwuletnią triumfalną podróż po rozległych terytoriach Litwy od Żmudzi po Czerkasy nad dolnym Dnieprem. W 1413 r. między Litwą i Polska zawarta została unia horodelska, potwierdzająca i uściślająca wspólnotę obu państw. Za udział w walkach z Zakonem i za uznanie męskich potomków Jagiełły następcami tronu, Jagiełło przyznał szlachcie szereg przywilejów: niedopuszczalność konfiskaty majątków szlacheckich bez zgody sądu nietykalność osobistą i inne. Znacznie wzrósł też autorytet państwa polsko-litewskiego w całej Europie. Na wielkim soborze biskupów i uczonych świeckich w Konstancji (1414-1418) odrzucono oskarżenia Zakonu wobec pogańskiej Litwy i odmówiono Krzyżakom prawa do nawracania tego kraju.

Po bitwie grunwaldzkiej Jagiełło nie wykorzystał jednak zwycięstwa, by zająć całe terytorium wroga. Krzyżacy nadal stanowili istotne zagrożenie, zwłaszcza dla Litwy. Dopiero w 1422 po kolejnych zbrojnych akcjach Polski, w których Polacy nie potrafili zdobyć warownych zamków, a Krzyżacy unikali bezpośrednich starć - zrzekli się oni ostatecznie swych roszczeń do litewskiej Żmudzi w pokoju melneńskim. Konsekwencją klęski Krzyżaków pod Grunwaldem było też powstanie tzw. Związku Pruskiego, to jest związku szlachty i miast Pomorza i Prus, będącego w opozycji wobec rządów Zakonu.

Jak donosi Jan Długosz, król zatrzymał się w drodze na Ruś w Medyce, gdzie przeziębił się słuchając śpiewu słowika, wkrótce zmarł w Gródku Jagiellońskim w 1434. Po nim królem polskim został jego syn Władysław III Warneńczyk (1434-1444).

Św. Jadwiga (ur. 3 października 1373-18 lutego 1374[1], zm. 17 lipca 1399 w Krakowie) - od 16 października 1384 król Polski, wielka księżna litewska z dynastii Andegawenów (Anjou) (została koronowana na króla, jako że polskie prawo nie dawało królowej dziedzicznego tronu). Najmłodsza córka Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki.

15 czerwca 1378 została zaręczona z ośmioletnim Wilhelmem z dynastii Habsburgów. Odbyła się nawet ceremonia ślubu pomiędzy dziećmi z pokładzinami (sponsalia de futuro).

Wiosną 1384 przybyła z Węgier do Polski, gdzie 16 października tego roku w Krakowie została koronowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę na króla Polski. Wobec jej małoletności ster rządów w państwie dzierżyli możnowładcy małopolscy, pozostający w kontakcie z jej matką Elżbietą Bośniaczką, jednakże nie powołano regenta, ponieważ, jak pisze Jan Długosz, wszystko co mówiła lub czyniła znamionowało sędziwego wieku powagę.

Kandydaturę Wilhelma Habsburga usilnie popierał Władysław Opolczyk, który nawet opanował 24 sierpnia 1385 zamek wawelski, przygotowując dopełnienie ceremonii małżeństwa.

Panowie krakowscy mieli jednak wobec niej zupełnie inne plany, chcąc związać Polskę z Litwą, ofiarowali polską koronę wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle, który miał przyjąć chrzest wraz ze swoim państwem. (unia w Krewie 14 sierpnia 1385). Kasztelan krakowski Dobiesław Kurozwęcki przepędził austriackiego pretendenta z zamku. Jan Długosz utrzymuje, że zrozpaczona młodziutka królowa, próbowała wówczas wyrąbać toporem bramę wawelską, by uciec z miłością swojego życia na Śląsk, jednakże harmonijny związek, jaki stworzyła z Jagiełłą, świadczy o innej motywacji jej postępowania niż uczucie do Habsburga.

11 stycznia 1386 w Wołkowysku panowie polscy oznajmili Jagielle, że Jadwiga zgodziła się zostać jego żoną. Królowa odwołała publicznie swoje sponsalia z Wilhelmem. Jagiełło przybył do Krakowa, gdzie 15 lutego 1386 przyjął chrzest. 18 lutego Jadwiga i Jagiełło uroczyście zawarli związek małżeński w katedrze na Wawelu.

Na wiosnę 1387 stanęła na czele wyprawy rycerstwa polskiego, której celem była rewindykacja zajętej przez Węgrów Rusi Czerwonej. 8 marca 1387 potwierdziła przywileje dla Lwowa, gwarantując mu prawo składu. Tam też 26 września 1387 złożył jej hołd lenny hospodar mołdawski Piotr I. W 1397 we Włocławku odbyła zjazd z wielkim mistrzem krzyżackim Konradem von Jungingenem w celu wynegocjowania powrotu do korony ziemi dobrzyńskiej.

Na swoim dworze skupiła elitę intelektualną Polski (Piotr Wysz, Mateusz z Krakowa, Hieronim z Pragi). Fundowała wiele nowych kościołów, uposażając już istniejące klasztory. Opiekowała się szpitalami. W 1397 założyła bursę dla polskich i litewskich studentów przy Uniwersytecie Karola w Pradze. W tym też roku uzyskała zgodę papieża na utworzenie fakultetu teologii na Akademii Krakowskiej.

Dnia 22 czerwca 1399 roku urodziła córkę Elżbietę Bonifację, która zmarła 13 lipca 1399 roku. Sama Jadwiga zmarła cztery dni później na gorączkę połogową. W testamencie zapisała swój majątek Akademii Krakowskiej. Kiedy w latach 80. XX wieku otworzono jej grobowiec, znajdujący się w Katedrze Wawelskiej, stwierdzono, że istotnie klejnoty grobowe wykonane były ze skóry i drewna.

Święta Jadwiga nie pisała, ani nie pozostawiła po sobie żadnych objawień - z zapisków kronikarzy wiemy jednak, że uprawiała surowe umartwienia. Jej kierownikiem duchowym był krakowski dominikanin Henryk Bitterfeld, autor traktatu o Komunii świętej i trakatu ascetyczno-mistycznego napisanego specjalnie dla Jadwigi. Jadwiga uprawiała również działalność charytatywną, cechując się przy tym delikatnością uczuć - do króla Władysława Jagiełły kompensującego pieniędzmi krzywdę chłopów miała powiedzieć: "a któż im łzy powróci". Po śmierci jej osobę otoczono kultem i podjęto próby kanonizowania, ale błogosławioną Kościoła katolickiego została dopiero w 1979 roku, a 8 czerwca 1997 papież Jan Paweł II, podczas mszy na błoniach w Krakowie, ogłosił ją świętą.

Elżbieta Bonifacja (ur. 22 czerwca 1399, zm. 13 lipca 1399) - jedyna córka Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły. Imię Elżbieta otrzymała na cześć babki Elżbiety Bośniaczki, a Bonifacja na cześć papieża Bonifacego. Zmarła niecały miesiąc po urodzeniu. Jej matka zmarła 4 dni po śmierci Elżbiety.

Anna Cylejska (ur. ok. 1380 - zm. 21 maja 1416, Kraków) - królowa Polski, żona Władysława Jagiełły.

Była córką Wilhelma Cylejskiego i Anny, córki Kazimierza Wielkiego i Jadwigi Żagańskiej. Od 1394 po powtórnym zamążpójściu i wyjeździe matki do Teck, pozostała w Celje pod opieką hrabiego Hermana II Cylejskiego. Umierająca Jadwiga Andegaweńska wyraziła życzenie, aby Anna została jej następczynią na tronie polskim. Małżeństwo jej miało charakter polityczny. Małżeństwo Jagiełły z wnuczką Kazimierza Wielkiego popierali panowie małopolscy m.in. biskup krakowski Piotr Wysz i Jan Tęczyński. Król Polski w ten sposób wzmacniał swoje stanowisko w Koronie, żeniąc się z Piastówną. Nie dopuścić do tego związku próbowali wielki mistrz krzyżacki Ulrich von Jungingen i były narzeczony Jadwigi Wilhelm Habsburg. Po pertraktacjach Anna przybyła do Krakowa 16 lipca 1401 w otoczeniu panów cylejskich. 4 listopada 1401 podpisano układ małżeński w Bieczu. 29 stycznia 1402 Anna Cylejska została żoną Władysława Jagiełły. Jej koronacja nastąpiła rok później - 25 lutego 1403 w katedrze wawelskiej. W 1408 i 1411 była oskarżana przez doradców królewskich o liczne romanse, nawet z arcybiskupem gnieźnieńskim Mikołajem Kurowskim. W 1408 urodziła Władysławowi córkę Jadwigę. Zmarła 21 maja 1416. Została pochowana w ambicie katedry wawelskiej.

Jadwiga, (ur. 8 kwietnia 1408, zm. 8 grudnia 1431) - córka Władysława II Jagiełły i jego drugiej żony Anny Cyllejskiej. W 1413 na zjeździe w Jedlnie została ogłoszona oficjalnie dziedziczką tronu polskiego, a to ze względu na brak męskiego potomstwa jej ojca. Od 1419 swatana z Bogusławem IX księciem słupskim i równocześnie, wobec niezdecydowania strony pomorskiej, z Fryderykiem, synem elektora brandenburskiego Fryderyka I Hohenzollerna. W kwietniu 1421 doszło do zawarcia układu między Polską a Brandenburgią, na mocy którego miało dojść do ślubu Jadwigi z Fryderykiem, w momencie osiągnięcia przez tego ostatniego lat sprawnych, tj. około 1427. Również w jego wyniku Fryderyk miał przybyć jak najszybciej do Polski, by zapoznawać się z językiem i obyczajami. Jakoż, już 12 kwietnia 1422 młody narzeczony księżniczki przybył do Polski. Wobec tak szybkiego działania strony brandenburskiej, zaktywizowało się ponownie stronnictwo księcia słupskiego — w osobach cesarza Zygmunta Luksemburskiego oraz króla Danii, Szwecji i Norwegii Eryka Pomorskiego, kiedy obaj wzięli udział w uroczystościach koronacyjnych 4. żony ojca Jadwigi — Zofii (Sonki) Holszańskiej. Wobec urodzenia się jednak synów król Władysław II Jagiełło nie spieszył się z wyborem kandydata. O rękę królewny starał się także na początku lat 30. XV w. dla swego syna Janus, król Cypru, jednak starania te nie zostały uwieńczone sukcesem, bowiem Jadwiga nagle zmarła.

O jej otrucie była oskarżana macocha — Zofia, jednak wydaje się, że królewna zawsze była słabowita i śmierć mogła nastąpić w następstwie jakiejś choroby.

Elżbieta Granowska z Pileckich (ur. ok. 1372 - zm. 12 maja 1420 w Krakowie) – żona Władysława Jagiełły, królowa Polski.

Była jedynym dzieckiem wojewody sandomierskiego Ottona z Pilczy i Jadwigi Melsztyńskiej (matki chrzestnej Jagiełły). Miała bardzo burzliwe życie. Gdy w r. 1384 umarł jej ojciec, odziedziczyła po nim ogromne posiadłości łańcuckie oraz Pilicę. Była żoną kolejno: Wisła Czambora, Jańczyka Jańczykowicza Hińczyńskiego, Wincentego Granowskiego. Podczas trwającego 13 lat małżeństwa z Granowskim Elżbieta urodziła dwóch synów i trzy córki. 12 grudnia 1410 r. Elżbieta została wdową. W 1416 r. Jagielle zmarła małżonka Anna Cylejska, więc zaczęto obmyślać plany jego kolejnego małżeństwa. Władysławowi bardzo do gustu przypadła wdowa po Granowskim, Elżbieta. 2 maja 1417 r. w Sanoku miał miejsce ich ślub. Tego samego roku 19 listopada została koronowana na Wawelu. Wiele osób miało za złe Jagielle to małżeństwo, ponieważ 45-letnia Granowska nie mogła urodzić dziecka. W 2 lata później u Elżbiety zaczęły się ujawniać objawy gruźlicy, na którą umarła w 1420 r. w Krakowie. Została pochowana w kaplicy Mansjonarskiej katedry wawelskiej. Po dwustu latach szczątki królowej usunięto, aby przygotować miejsce na pochówek Stefana Batorego. Nie wiadomo, gdzie je przeniesiono.

Isntnieją jedank prace naukowe (np. Klemensa Kanteckiego), które zupełnie inaczej przedstawiają życie Elżbiety. Jako datę jej urodzenia podawany jest rok 1382. Byłaby więc o 10 lat młodsza i w momencie ślubu z Jagiełłą liczyłaby 35 lat. Dwa jej pierwsze małżeństwa są poddawane w wątpliwość. Prawdopodobnie rzekomo drugi mąż Elżbiety Jańczyk Hińczyński (Jenczyk Hiczyński) jest postacią fikcyjną. Historię o wcześniejszych związkach królowej wymyślił być może Jan Długosz, aby zdyskredytować Elżbietę, pochodzącą z niższego stanu. Stanisław Ciołek, sekretarz królewski, z kolei napisał alegoryczną bajkę, w której lew (Władysław Jagiełło) poślubia świnię (Elżbietę), po tym jak ta rzuciła na niego czary. Pochodzenie królowej z niższego stanu było zatem powodem wielu złośliwych plotek na jej temat.

Zofia (Sońka) Holszańska – królowa Polski, księżniczka litewska, czwarta i ostatnia żona Władysława Jagiełły.

Urodziła się w roku 1405 w Holszanach na Litwie. Córka kniazia Andrzeja Holszańskiego i Aleksandry Dymitrówny Druckiej. Siostrzenica księcia Witolda. Pieczętowała się herbem Hippocentaurus.

Ślub Jagiełły z Sońką odbył się 24 marca 1422 w Nowogródku, udzielił go Maciej, biskup wileński i żmudzki. Nawet w tamtych czasach małżeństwo budziło kontrowersje. Jagiełło miał bowiem siedemdziesiąt jeden lat, a jego wybranka siedemnaście. Przed ślubem przyjęła katolicyzm i imię Zofii. W uzyskaniu zgody opiekuna Sońki (jej wuja Semena Druckiego) na małżeństwo, miał pomóc królowi Witold (wielki książę litewski). Kronika Bychowca (ruski latopis) tak przedstawia słowa Władysława: "Miałem trzy żony, dwie Laszki i jedną Niemkę, a teraz proszę cię, wyjednaj mi u kniazia Semena jego młodszą siostrzenicę Zofię, żebym ją pojął za żonę z pokolenia ruskiego, aby Bóg dał mi potomstwo". Wybór księżniczki Rusinki mógł też ułatwić przyszłym synom sukcesję tronu wielkiego księcia Litwy. 12 lutego 1424 odbyła się w Krakowie ceremonia koronacyjna Zofii. Celebrował ją arcybiskup gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec.

Urodziła Jagielle trzech synów, w tym dwóch następców tronu – Władysława Warneńczyka (ur. 31 października 1424) i Kazimierza Jagiellończyka (ur. 30 listopada 1427). Drugi syn, książę Kazimierz urodził się 16 maja 1426 w Krakowie, a zmarł w marcu 1427.

Została oskarżona o niewierność małżeńską. Jednym z czterech podejrzanych o uwodzicielstwo był rycerz Hińcza z Rogowa. Sprawę rozpatrywał sąd królewski. Chodziło m.in. o stwierdzenie, że synowie Władysława Jagiełły pochodzą "z prawego łoża" i są prawowitymi dziedzicami tronu polskiego. Królowa oczyściła się z zarzutów przysięgą własną, co wg. obowiązującego prawa było wystarczającym dowodem niewinności.

Wspierała finansowo Uniwersytet Jagielloński.

Zamówiła tłumaczenie Biblii. "Biblia Królowej Zofii" jest najstarszym znanym przekładem Biblii na język polski. Ciekawostką jest fakt, że tłumaczenie to było dokonywane z języka czeskiego, a nie bezpośrednio z łaciny. Królowa nie doczekała sie ukończenia zamówionego dzieła. Zmarła gdy ukończono prace nad I-ym tomem.

Jan Długosz przytacza w swoich kronikach pogłoski jakoby królowa Zofia otruła w roku 1431 królewnę Jadwigę (córkę Anny Cylejskiej, poprzedniej żony Władysława Jagiełły), pragnąc w ten sposób usunąć pretendentów do tronu, w których żyłach nie płynęła krew jej rodu. Długosz nie poparł tych pomówień swoim komentarzem, kierując się neutralnym punktem widzenia.

Po śmierci męża mieszkała w sanockim zamku.

W skarbcu katedry wawelskiej znajdują się dwa relikwiarze głowy św. Stanisława. Jeden z nich ofiarowała w roku 1424 Zofia Holszańska, jako wotum koronacyjne. Drugi jest darem Elżbiety Rakuszanki, żony syna Zofii Holszańskiej, Kazimierza Jagiellończyka.

Zofia Holszańska zmarła 21 września 1461, a 29 września została pochowana w kaplicy Świętej Trójcy katedry wawelskiej w Krakowie, którą była fundatorką. Ściany kaplicy zdobiły pierwotnie piękne freski w stylu ruskim. Niestety nie zachowały się do naszych czasów. Obecnie zdobią je freski Włodzimierza Tetmajera. Zachowała się jedynie jej płyta nagrobna, którą wmurowano w ścianę kaplicy.

Władysław III Warneńczyk (ur. 31 października 1424 w Krakowie, zm. 10 listopada 1444 w Warnie) - król Polski od roku 1434 i król Węgier jako Ulászló I od 1440, starszy syn Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Na tronie Litwy Władysław nie zasiadł, księciem litewskim obwołano jego młodszego brata, Kazimierza Jagiellończyka.

Rządy Rady Opiekuńczej
Po śmierci Władysława II Jagiełły (1386-1434), królem został jego najstarszy syn Władysław III. 25 lipca 1434 roku, popierany przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego został w katedrze wawelskiej koronowany na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wojciecha Jastrzębca. Ponieważ w chwili wstąpienia na tron miał zaledwie 10 lat, więc przez kilka lat w jego imieniu rządy sprawowała Rada Opiekuńcza i regent, którym był kardynał Zbigniew Oleśnicki, co wzbudzało sprzeciw niektórych możnych i szlachty.

W 1435 roku wybuchła wojna polsko-krzyżacka, którą zakończył pokój w Brześciu Kujawskim. Natomiast po 4 latach, w 1439 roku w Nowym Mieście Korczynie zawiązała się konfederacja pod dowództwem Spytka z Melsztyna, możnowładcy z Małopolski. Chcieli oni zamanifestować swój sprzeciw wobec dzisięciny oraz wzrostu roli duchownych w życiu państwa. Wojna domowa została zakończona dzięki zdecydowanej postawie biskupa Oleśnickiego. W bitwie pod Grotnikami wojska konfederatów zostały pokonane, a Spytko odnosząc śmiertelne rany zginął.

Król Węgier
W 1440 r., po wygaśnięciu panującej w Czechach i na Węgrzech dynastii Luksemburgów, Władysław III został także królem Węgier, liczących bardzo na pomoc Polski w obronie przed zagrażającym im bezpośrednio pochodem islamskiej Turcji. W tym samym roku opuścił Polskę i wyruszył na Węgry, a nieobecnego króla zastąpili dwaj namiestnicy, którzy wkrótce popadli w konflikt, co sprawiło, że państwu groził poważny kryzys.

Przez pierwsze dwa lata pobytu na Węgrzech Władysław III musiał rywalizować z Elżbietą - wdową po zmarłym władcy czeskim i węgierskim, Albrechcie II, która chciała osadzić na tronie swego nowonarodzonego syna, Władysława Pogrobowca. Zwaśnione strony pogodził papież Eugeniusz IV, który również przedstawił Władysławowi III plan powstrzymania potęgi tureckiej.

Wojna z Turcją
Faktycznie Władysław III podjął w 1443 r. zbrojną wyprawę przeciwko Turcji, zakończoną zwycięstwem i 10-letnim rozejmem w Segedynie. Jednak za usilną namową legata papieskiego Juliana Cesariniego, zapewnił on pomoc floty burgundzkiej i weneckiej, która okazała się obietnicą bez pokrycia, dwudziestoletni król zerwał rozejm, po czym w 1444 r. poprowadził przeciw Turcji źle przygotowaną krucjatę chrześcijańską, złożoną z ok. 25 tys. wojsk węgiersko-polsko-wołoskich. Po początkowych sukcesach skończyła się ona wielką klęską i śmiercią Władysława III 10 listopada w bitwie pod Warną nad Morzem Czarnym. Głowę polskiego króla sułtan turecki przechowywał potem, jako trofeum wojenne, w garnku z miodem przez wiele lat. Nigdy nie odnaleziono ciała monarchy, dlatego szerzyły się opowieści o jego bohaterstwie i cudownym ocaleniu, które spowodowały zwlekanie z koronacją Kazimierza Jagiellończyka.

Władysław III nie zdążył się ożenić. Po jego śmierci koronę królewską przejął, po trzyletnim bezkrólewiu, jego młodszy brat, wielki książę litewski, Kazimierz Jagiellończyk (1447-1492),

Kazimierz Andrzej Jagiellończyk (ur. 30 listopada 1427 w Krakowie, zm. 7 czerwca 1492 w Grodnie) – wielki książę litewski od 1440-1492, król Polski w latach 1447-1492.

Kazimierz Jagiellończyk był młodszym synem Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. W 1438 został wybrany królem Czech przez część stanów czeskich. Jednak wobec zakończonej niepowodzeniem wyprawy wraz z bratem Władysławem na Śląsk, zrezygnował z pretensji do korony czeskiej. Po zgładzeniu przez spiskowców litewskich wielkiego księcia litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza 20 marca 1440, Władysław III mianował swojego brata namiestnikiem na Litwie. Jednakże pragnąc się uniezależnić od Polski panowie litewscy wybrali Kazimierza wielkim księciem Litwy 29 czerwca 1440. Zerwaniu uległa unia polsko-litewska. W tym też roku Kazimierz stłumił bunt Smoleńska, w 1442 poskromił separatyzm Żmudzi, przyznając jej odrębny status w obrębie państwa litewskiego. W 1444 prowadził wojnę z Mazowszem o Podlasie, zakończoną odkupieniem praw do tej ziemi od księcia Bolesława IV Mazowieckiego za 6 tysięcy kop groszy praskich. W latach 1444-1445 Kazimierz wspomógł zbrojnie Nowogród Wielki w jego wojnie z Zakonem Kawalerów Mieczowych. W 1446 interweniował w Wielkim Księstwie Moskiewskim, przywracając na tron Wasyla II Ślepego, który podpisał w 1449 pokój z Litwą.

Po śmierci brata Władysława, który zginął w czasie wojny z Turkami w bitwie pod Warną w 1444, Kazimierz został wybrany w kwietniu 1445 na króla Polski przez zjazd panów polskich w Sieradzu. Władca jednak celowo opóźniał przybycie do Korony, chcąc wzmocnić swoją pozycję wobec możnowładców polskich i zachować uprzywilejowany status Wielkiego Księstwa Litewskiego. Panowie polscy pod przywództwem kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, chcąc ponaglić przybycie Kazimierza i zabezpieczyć się na wypadek jego odmowy wybrali warunkowo królem Polski Bolesława IV Mazowieckiego (30 marca 1445). Kazimierz ostatecznie koronę przyjął, jednak już na swoich warunkach. 17 września 1446 wystawił dokument w którym nie było już mowy o podrzędnym statusie Litwy wobec Korony. 2 maja 1447 wydał w Wilnie przywilej gwarantujący nienaruszalność terytorium Litwy i zapewnił obsadzanie przez Litwinów wszystkich urzędów w Wielkim Księstwie. 25 czerwca 1447 Kazimierz został koronowany w katedrze wawelskiej przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wincentego Kota na króla Polski. Od tego czasu aż do unii lubelskiej pomiędzy oboma państwami istniała tylko unia personalna.

Wielkie Księstwo Litewskie było wtedy u szczytu potęgi, sięgając od Bałtyku po limany dnieprowe nad Morzem Czarnym. Nie obawiając się już Krzyżaków, Litwini walczyli o tron moskiewski. 10 lutego 1454 król ożenił się z Elżbietą z Habsburgów, zwaną Rakuszanką lub "matką królów".

Dzieci Elżbiety i Kazimierza:

Władysław II Jagiellończyk (1456-1516), król Czech i Węgier
Jadwiga Jagiellonka (1457-1502), żona Jerzego Bogatego, księcia bawarskiego
św. Kazimierz (1458-1484)
Jan I Olbracht (ok.1459-1501), król Polski
Aleksander Jagiellończyk (1461-1506), król Polski i wielki książę Litwy
Zofia Jagiellonka (1464-1512), żona elektora brandenburskiego i matka wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna.
Elżbieta (1465-1466)
Zygmunt I Stary (1467-1548), król Polski i wielki książę Litwy
Fryderyk (1468-1503) biskup krakowski (później kardynał i arcybiskup gnieźnieński)
Elżbieta II (1472-1480)
Anna Jagiellonka (1476-1503), żona Bogusława X księcia pomorskiego
Barbara Jagiellonka (1478-1534)
Elżbieta III (1483-1517)
Pięć z jej córek wydanych zostało za mąż za książąt panujących w zachodniej Europie.

W 1443 Zbigniew Oleśnicki zakupił dla biskupstwa krakowskiego Księstwo Siewierskie. W 1452 Kazimierz IV opanował czeski Oświęcim, zmuszając tamtejszego księcia Jana IV do złożenia mu 19 marca 1454 hołdu lennego. W 1456 Polska zhołdowała Księstwo Zatorskie. 21 lutego 1457 polski monarcha ostatecznie zakupił Księstwo Oświęcimskie za 50 tysięcy kop groszy praskich.

W 1454 r. Kazimierz Jagiellończyk, wykorzystując bunt miast pruskich przeciwko zakonowi krzyżackiemu, wznowił wojnę z Krzyżakami, zajmując prawie całe Prusy, rozpoczynając wojnę trzynastoletnią. Krzyżacy obronili się tylko w Malborku i kilku zamkach, wkrótce jednak otrzymali wsparcie dobrze zaopatrzonego i wyszkolonego wojska zaciężnego z Rzeszy Niemieckiej, a na Związek Pruski, który wywołał powstanie przeciwko zakonowi, papież rzucił klątwę. Wojna się przeciągała, trwała z przerwami 13 lat, prowadzona była bez wsparcia Litwy, tylko siłami Korony, i zakończyła się uzyskaniem w II pokoju toruńskim 19 października 1466 Prus Królewskich (Pomorza Gdańskiego) oraz Warmii i ziemi chełmińskiej. Pozostałe ziemie Prus Wschodnich, należące do zakonu krzyżackiego przekształcone zostały w polskie lenno.

Zwycięstwo to król okupił przyznaniem szlachcie szeregu przywilejów w tzw. statutach nieszawskich (1454), które stanowiły, że król nie może nałożyć nowych podatków i zwołać pospolitego ruszenia bez zgody szlachty. Oparł się głównie na średniej szlachcie, natomiast podjął starcie polityczne z przywódcą rządzącej oligarchii małopolskiej kardynałem Zbigniewem Oleśnickim. Po długiej walce odsunął go od władzy i uzyskał od papiestwa możliwość obsady katedr biskupich. W 1462 w czasie zjazdu w Głogowie z królem Czech Jerzym z Podiebradów, zagwarantował dla swojego syna Władysława II Jagiellończyka sukcesję tronu czeskiego (co nastąpiło w 1471). W 1462 władca przeprowadził inkorporację do Korony Księstw Rawskiego i Bełskiego, tworząc województwa rawskie i bełskie. W 1471 przeprowadził nieudaną próbę osadzenia swego syna Kazimierza na tronie węgierskim, co spowodowało długotrwały konflikt z królem Węgier Maciejem Korwinem. W 1478 na tle kontrowersji w obsadzeniu biskupstwa warmińskiego wybuchła wojna popia z zakonem krzyżackim i wspierającymi go Węgrami. Zakończyło ją dopiero złożenie hołdu lennego przez wielkiego mistrza Martina Truchsetza von Wetzhausen 9 października 1479.

Poświęcenie przez króla głównej uwagi sprawom polityki zachodniej, spowodowało utratę przez Litwę kontroli nad wieloma ziemiami na wschodzie, zagarniętymi przez Wielkie Księstwo Moskiewskie i imperium osmańskie.

W 1475 Turcja zajęła Kaffę, kolonię genueńską na Krymie, znajdującą się pod protektoratem Kazimierza IV. W 1484 Turcy odcięli Polskę od Morza Czarnego zdobywając porty Kilię i Białogród w Mołdawii. W 1478 Kazimierz nie udzielił też pomocy zbrojnej Republice Nowogrodu Wielkiego (która jeszcze od czasów Władysława Jagiełły była polskim protektoratem), doprowadzając do zniszczenia i zdobycia przez Rosjan tej emporii. 15 września 1485 w Kołomyi złożył mu hołd lenny hospodar mołdawski Stefan III Wielki.

Panowanie Kazimierza Jagiellończyka było pomyślne dla rozwoju kultury i sztuki w Królestwie. Ważnymi ich ośrodkami były dwory królewskie i magnackie oraz większe miasta. Upowszechniała się oświata, prowadzona przez szkoły parafialne. Głównymi przedstawicielami polskiego piśmiennictwa byli: historyk Jan Długosz, pisarz polityczny Jan Ostroróg, pisarz i dyplomata Filip Kallimach, filozof i astronom Wojciech z Brudzewa. Rzeźbiarz Wit Stwosz w 1489 r. ukończył prace nad ołtarzem głównym w Kościele Mariackim w Krakowie. Rozwijało się budownictwo w stylu gotyckim, zwłaszcza kościelne (katedry na Wawelu i w Gnieźnie), powstało też wiele zamków królewskich i magnackich, ratusze w Gdańsku i Toruniu.

Po śmierci króla Kazimierza IV Jagiellończyka, tron polski przejął po nim jego syn Jan I Olbracht (1492-1501), a wielkim księciem litewskim został Aleksander Jagiellończyk (1461-1506).

Kazimierz Jagiellończyk w sztuce
Na urodziny przyszłego króla skomponowany został do tekstu biskupa Stanisława Ciołka lub Mikołaja z Błonia przez Mikołaja z Radomia panegiryk Hystorigraphi aciem mentis, opisujący oprócz Kazimierza także ówczesną parę królewską (Władysława Jagiełłę i Zofię Holszańską).

Elżbieta Rakuszanka, niem. Elisabeth von Habsburg, (ur. 1436 w Wiedniu, zm. 30 sierpnia 1505 w Krakowie) – królowa polska i wielka księżna litewska. Córka króla niemieckiego i węgierskiego Albrechta II Habsburga i Elżbiety von Luksemburg, córki cesarza Zygmunta Luksemburskiego. Żona króla Kazimierza IV Jagiellończyka od 1454 r. Wywierała znaczny wpływ na jego politykę. Zainicjowała starania o sukcesję dla Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech.

Dzieci Elżbiety i Kazimierza:

Władysław II Jagiellończyk (1456-1516), król Czech i Węgier
Jadwiga Jagiellonka (1457-1502), żona Jerzego Bogatego księcia bawarskiego
św. Kazimierz (1458-1484)
Jan I Olbracht (ok.1459-1501), król Polski
Aleksander Jagiellończyk(1461-1506), król Polski i wielki książę Litwy
Zofia Jagiellonka (1464-1512), żona elektora brandenburskiego i matka wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna.
Elżbieta (1465-1466)
Zygmunt I Stary (1467-1548), król Polski i wielki książę Litwy
Fryderyk (1468-1503) biskup krakowski (później kardynał i arcybiskup gnieźnieński)
Elżbieta II (1472-1480)
Anna Jagiellonka (1476-1503), żona Bogusława X księcia pomorskiego
Barbara Jagiellonka (1478-1534)
Elżbieta III (1487-1517)
Elżbieta Rakuszanka jest zwana "matką Jagiellonów" lub też matką królów.

Władysław II Jagiellończyk (1456–1516) - król czeski od 1471, węgierski od 1490, syn króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka.

Król czeski Jerzy z Podiebradów w zamian za pośrednictwo Polski w rokowaniach czesko-papieskich uznał następstwo Władysława Jagiellończyka. Ten ostatni musiał jednak walczyć o tron czeski z panującym na Węgrzech Maciejem Korwinem, który przez Niemców zamieszkujących Czechy został wybrany na króla. Węgierski władca zajął Śląsk i inne czeskie prowincje. Zawarł pokój w Ołomuńcu (1479), przyznający Maciejowi Korwinowi rządy na Śląsku i Morawach.

Wybrany królem Węgier w 1490, pokonał w bitwie pod Koszycami wyprawę wojsk polskich pod wodzą jego brata, pretendenta do korony węgierskiej, królewicza Jana Olbrachta. W 1500 nadał przywileje szlachcie czeskiej. Ustępliwy wobec magnatów, na początku panowania na Węgrzech musiał przezwyciężyć pretensje do tronu brata Jana Olbrachta i króla niemieckiego Maksymiliana I Habsburga. W 1506 urodził się jego jedyny syn Ludwik II Jagiellończyk. W 1515 r. uznał następstwo Habsburgów w Czechach i na Węgrzech po wymarciu swych męskich potomków - zjazd wiedeński.

Anna de Foix de Candalle (1484-1506) - księżniczka francuska, królowa Węgier i Czech.

Anna de Foix była córką Gastona II de Foix-Grailly, hrabiego de Candalle i Katarzyny de Foix, królowej Nawarry (wnuczki Jana II Aragońskiego i Blanki I z Nawarry).

W 1502 roku wyszła za Władysława II Jagiellończyka.
W 1503 roku narodziła się ich córka - Anna Jagiellonka, której mężem będzie Ferdynand I Habsburg. W 1506 roku urodził się jej syn Ludwik II Jagiellończyk, późniejszy król czeski i węgierski.

Anna Jagiellonka (ur. 23 lipca 1503 w Pradze, zm. 27 stycznia 1547 w Pradze) — księżniczka (później królowa) czeska i węgierska z dynastii Jagiellonów. Córka króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka i Anny de Foix. Żona cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Ferdynanda I Habsburga. Matka cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Maksymiliana II Habsburga, arcyksięcia austriackiego Karola Styryjskiego i dwóch królowych polskich, żon króla Polski Zygmunta II Augusta: Elżbiety Habsburżanki i Katarzyny Habsburżanki.

Już od dzieciństwa była przedmiotem gier dyplomatycznych, gdyż przyszłemu mężowi mogła wnieść w posagu królestwa Czech i Węgier. W 1506 r. zawarto układ, na mocy którego miała poślubić wnuka cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Maksymiliana I Habsburga - Ferdynanda Habsburga. W 1515 r. mocą traktatu wiedeńskiego została w katedrze św. Szczepana jako 12-latka tymczasową żoną cesarza Maksymiliana I Habsburga. Ostatecznie w 1521 r. została żoną Ferdynanda Habsburga. W 1526 r. po śmierci brata, Ludwika II Jagiellończyka, została królową czeską, a w 1527 r. węgierską. Była władczynią niezwykle umiłowaną przez poddanych, jej małżeństwo stawiano za wzór innym monarchom europejskim. Miała 15 dzieci, z których troje zmarło w niemowlęctwie. Po jej śmierci wprowadzono w Czechach tzw. czarną żałobę, a Ferdynand I Habsburg na znak żałoby zapuścił brodę.

Ferdynand I Habsburg (ur. 10 marca 1503 w Alcali de Henares, zm. 23 lipca 1564 w Wiedniu) – arcyksiążę austriacki, książę Styrii, Krainy i Karyntii w latach 1521-1564, hrabia Tyrolu w latach 1522-1564, król Czech i Węgier w latach 1526-1564, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w latach 1556-1564 (król rzymski w latach 1531-1564) z dynastii Habsburgów. Syn króla Kastylii Filipa I Piękny i królowej Kastylii Joanny Szalonej. Brat i następca Karola V Habsburga na tronie cesarskim. Mąż Anny Jagiellonki, córki króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka. Ojciec cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Maksymiliana II Habsburga oraz królowych polskich Elżbiety Habsburżanki i Katarzyny Habsburżanki.

Walka o koronę węgierską
W 1521 r. został samodzielnym władcą, kiedy brat, cesarz Karol V, nadał mu we władanie austriackie posiadłości Habsburgów. W tym samym roku pojął za żonę Annę Jagiellonkę, córkę króla Czech i Węgier Władysława II. Po bitwie pod Mohaczem (1526 r.) i śmierci teścia odziedziczył trony obu tych państw. Rozpoczęło to epokę panowania Habsburgów w Czechach i na Węgrzech, a także zmagań między nimi a książętami Siedmiogrodu o koronę Świętego Stefana. Jeszcze w 1526 r. Jan Zápolya, władca siedmiogrodzki, został wybrany na króla Węgier przez niechętne Habsburgom stronnictwo tamtejszej szlachty. W 1526 r. Ferdynand odniósł zwycięstwo w bitwie pod Tokaj, po czym koronował się na króla Węgier. Ponieważ jednak Zápolya uznał się wasalem sułtana Sulejmana Wspaniałego, uwikłało to Habsburgów w wojnę z Turcją. W 1529 r. Ferdynand I, z pomocą hiszpańskich i niemieckich armii Karola V, pokonał Turków pod Wiedniem.

W 1538 r. w Wielkim Waradynie (węg. Nagyvárad, niem. Grosswardein) podpisano traktat rozbiorowy pomiędzy Ferdynandem a Zàpolyą. Zachodnią część Węgier, Słowację i Chorwację zachowali Habsburgowie, natomiast środkowe Węgry i Siedmiogród wraz z dożywotnim tytułem królewskim zatrzymał Jan Zápolya. Po jego śmierci wszystkie ziemie węgierskie wraz z Siedmiogrodem miały trafić w ręce Ferdynanda. W 1540 r. wybrano jednak na króla węgierskiego syna Jana Zápolyi i Izabeli Jagiellonki, małoletniego Jana Zygmunta Zápolyię. Dało to początek nowej wojnie z Siedmiogrodem i Imperium Osmańskim. W 1541 r., po tym jak Sulejman zdobył Budę, zawarto nowy układ. Potwierdzał podziały terytorialne z 1538 r. Tytuł królewski pozostał przy Habsburgach. W 1547 r. na mocy rozejmu z Turkami Ferdynand I musiał zobowiązać się do płacenia haraczu sułtanowi.

Sprawa Siedmiogrodu i stosunki z Polską
W sprawy węgierskie mieszał się król Polski Zygmunt August, wuj Jana Zygmunta. W 1549 r. w Pradze zawarto jednak traktat, na mocy której polski monarcha zoobowiązywał się do neutralności w tych kwestiach. W Brukseli układ zatwierdził cesarz Karol V. W tym samym roku Zygmunt August poślubił Elżbietę Habsburg, córkę Ferdynanda, a po jej śmierci, w 1553 r. Katarzynę Habsburg, jej siostrę. Zwrot w polityce polskiej podyktowany był zagrożeniem przez ewentualny sojusz między Habsburgami a Moskwą.

W 1551 r. Izabela Jagiellonka, siostra Zygmunta Augusta i matka małego Jana Zygmunta Zàpolyi, zawarła z Habsburgami pakt w Gyulafehérvár, na mocy którego zrzekała się w imieniu syna Księstwa Siedmiogrodzkiego. W zamian za to miała otrzymać odszkodowanie i księstwo opolskie. Ponieważ Ferdynand I zobowiązań nie dotrzymał, Izabela z synem wyjechała do Polski. Po kilku latach sułtan osmański Sulejman zażądał powrotu Zàpolyów do Siedmiogrodu. Zagrożony przez Turków cesarz poprosił króla polskiego o zawrócenie Jana Zygmunta do ojczyzny. W 1556 r. pod eksortą polskiego wojska Izabela i Jan Zygmunt powrócili na ziemie rumuńskie. Po śmierci księżnej (1559 r.) Zygmunt August poczuwał się do obowiązku dbania o interesy i bezpieczeństwo siostrzeńca, wdał się więc w długie i trudne negocjacje z nieustępliwym Ferdynandem.

W 1557 r. Ferdynand I jako cesarz i zwierzchnik Zakonu Krzyżackiego wystąpił w obronie niezależności Zakonu Kawalerów Mieczowych i ich państwa w Inflantach. W tym czasie o wpływy i faktyczną kontrolę nad podupadającym państwem zakonnym rywalizowali król Polski Zygmunt August i car Moskwy Iwan IV Groźny. Gdy w 1559 r., po moskiewskim najeździe na Inflanty, Zakon zwrócił się z prośbą o pomoc do cesarza, Ferdynand nie był w stanie przeprowadzić żadnych działań, nie chciał też otwarcie występować przeciw Moskwie, szczególnie że car głosił ideę krucjaty przeciw protestantom inflanckim.

Władca Niemiec
Karol V angażował brata do pomocy w prowadzeniu spraw Rzeszy. W 1521 r. został mianowany przewodniczącym Rady Cesarskiej (Reichsregiment), organu pomagającemu cesarzowi w zarządzaniu Świętym Cesarstwem. W styczniu 1531 r., wskutek zabiegów brata, został wybrany przez elektorów na króla Rzymian, czyli króla Niemiec. Tytuł ten czynił go następcą Karola na tronie cesarskim. W 1524 r. jako arcyksiążę Austrii Ferdynand I uczestniczył w zjeździe katolickich książąt Rzeszy w Ratyzbonie. Potwierdzono na nim zakaz czytania dzieł Marcina Lutra. Później, jako król i cesarz rzymski, prowadził jednak politykę kompromisu na szczeblu ogólnoniemieckim. W 1552 r. działał na rzecz zawarcia rozejmu w Passawie, potem prowadził w zastępstwie brata negocjacje, które zakończyły się podpisaniem i uchwaleniem pokoju religijnego w Augsburgu w 1555 r.

W 1522 r. Karol V nadał Ferdynandowi Księstwo Wirtembergii, które odebrał protestanckiemu księciu Ulrichowi. W 1534 r. Ferdynand musiał jednak zrzec się tego władztwa, po tym jak został pokonany pod Lauffen przez sojusznika Ulricha, landgrafa Hesji Filipa. Na mocy zawartej ugody, Ulrich odzyskał swoje księstwo, ale uznał się formalnym lennikiem Ferdynanda I jako arcyksięcia Austrii.

W 1556 r., po abdykacji Karola V, Ferdynand I objął tron cesarski. Angażował się w obrady soboru trydenckiego. Ponieważ odnosił się przychylnie do żądań protestantów uznania komunii pod dwiema postaciami, papież Paweł IV odmawiał uznania jego tytułu cesarskiego. Dopiero następca Pawła, papież Pius IV uznał Ferdynanda prawowitym cesarzem i w 1564 r. na prośbę Ferdynanda zgodził się, aby w Czechach i niektórych państwach niemieckich przyjmowano komunię pod dwiema postaciami.

W 1559 r. na wniosek Ferdynanda I Sejm Cesarstwa uchwalił ordynację menniczą, której celem było uporządkowanie spraw monetarnych w Rzeszy po zakończeniu długich wojen. W tym samym roku Sąd Nadworny Cesarstwa (Reichshofrat) z siedzibą w Wiedniu został zreorganizowany przez cesarza, a Sejm uznał go oficjalnie za organ państwowy Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Bunt stanów czeskich 1547 r.
W 1546 r. wybuchła w Niemczech wojna szmalkaldzka. Ferdynand I zwołał czeskie pospolite ruszenie, jednak ogromna część szlachty czeskiej i czeskich miast nie zamierzała walczyć przeciw niemieckim protestantom. Na początku 1547 r. w Pradze zebrał się czeski sejm, bez zgody Ferdynanda. Sejm zażądał potwierdzenia elekcyjnego ustroju monarchii, przestrzegania praw i wolności stanów czeskich i przywrócenia wolności wyznania. Wybrano też radę złożoną z dwunastu szlachciców, wszyscy należeli do wspólnoty braci czeskich. Rada powołała armię i powierzyła dowództwo Kasparowi Pflugowi. Ten wyruszył z zebranymi jednostkami na granicę czesko – saską, ale odmówił przyjmowania rozkazów od króla i czekał na instrukcje sejmu.

Tymczasem po zwycięstwie cesarza Karola V pod Mühlbergiem Habsburgowie zdobyli groźną przewagę. Armia czeska się rozeszła, a stany zaproponowały Ferdynandowi ugodę. Ten latem 1547 r. powrócił do Pragi w asyście hiszpańskich wojsk swojego brata i zajął miasto prawie w ogóle nie napotykając oporu. Król aresztował i skonfiskował majątki przywódców opozycji (sześciu skazano na śmierć i ścięto w sierpniu podczas obrad sejmu – stąd mówiono o „krwawym sejmie roku 1547”). Ferdynand I narzucił miastom kontrolę w postaci królewskich „sędziów miejskich” nadzorujących całość spraw danych miast, anulował wiele miejskich przywilejów. Dużą część własności komunalnej czeskich miast przejęła wtedy Korona. W Pradze utworzono królewski sąd apelacyjny, który stanowił wyższą instancję dla miejskiego wymiaru sprawiedliwości w całych Czechach. Po 1547 r. szlachta zdobyła dużą przewagę polityczną nad czeskim mieszczaństwem.

Władca monarchii naddunajskiej
W 1527 r. Ferdynand I wydał ordynację dla Austrii, Czech i Węgier - Hofstaatsordnung. Określała ona ustrój państ naddunajskich. M.in.: wprowadzała instytucję Tajnej Rady. Ferdynand powołał w Czechach, na Śląsku i na Węgrzech urzędy identyczne do austriackich: rady dworskie (hofrat), kancelarie dworskie (hofkanzlei) i kamery dworskie (hofkammer). W 1537 r. podporządkował austriackiej Kamerze Dworskiej odpowiadające jej kamery na Węgrzech (w Preszburgu), w Czechach (w Pradze) i na Śląsku (we Wrocławiu). Dążył wyraźnie do unifikacji podległych sobie ziem i budowy zwartej, scentralizowanej monarchii. W 1556 r. przekazał Cesarskiej Nadwornej Radzie Wojennej (Kaiserliche Hofkriegrat) odpowiedzialność za sprawy obrony wszystkich krajów monarchii. W ten sposób stała się ona instytucją stojącą ponad odpowiednimi organami krajowymi. Cesarz mianował do rady jedynie Niemców, co wywoływało niezadowolenie Czechów i Węgrów. Mimo to przestrzegał większość praw stanów czeskich i węgierskich. Ferdynand I proponował także wspólne obrady sejmów Austrii, Czech i Węgier, jednak stany czeskie i węgierskie odmówiły. W 1559 r. rosnący opór elit węgierskich i czeskich zmusił Ferdynanda I do decentralizacji i utworzenia osobnych kancelarii nadwornych dla Czech i Węgier.

W 1528 r. Ferdynand I wydał edykt przeciw protestantom na Śląsku. Odprawianie nabożeństw niezgodnie z rytem rzymskim i organizowanie tajnych zgromadzeń dysydenckich groziło karą. Kazał nawet niszczyć domy, w których odbywały się takie zgromadzenia. W praktyce edyktu jednak nie wykonano. W 1535 r. wypowiedział się przeciwko uznaniu przez Koronę wspólnoty Braci Czeskich. W 1551 r. król sprowadził jezuitów do Wiednia. Przejęli oni kontrolę nad wiedeńskim uniwersytetem i mieli zająć się wychowaniem dzieci cesarskich. W 1552 r. Ferdynand zajął dla Korony kompetencje w kwestii mianowania członków konsystorza utrakwistów, przez co stany utraciły kontrolę nad tą instytucją. W 1556 r. sprowadził jezuitów także do Pragi, gdzie w 1561 r. reaktywował arcybiskupstwo (niobsadzone od ponad osiemdziesięciu lat). Ferdynand nie zgodził się na to, by utrakwiści utworzyli odrębną organizację kościelną wzorowaną na protestanckiej.

W latach 1536 – 1563 r. wzniesiono w Pradze Belweder – letni pałac cesarzowej dla Anny Jagiellonki, żony Ferdynanda I. Jest to piękny zabytek renesansowej architektury.

W 1562 r. Ferdynand I przeprowadził wybór swojego syna, Maksymiliana II Habsburga, na króla Czech zapewniając dynastii sukcesję w tym kraju. W 1564 r. cesarz podzielił austriackie ziemie Habsburgów pomiędzy swoich synów. Austrię otrzymał Maksymilian II, późniejszy cesarz, król Węgier i Czech. Syrię, Karyntię i Karniolę otrzymał arcyksiążę Ferdynand II, a Tyrol i szwabskie posiadłości Habsburgów arcyksiążę Karol.

Ludwik II Jagiellończyk (ur. 1 lipca 1506 w Pradze, zm. 29 sierpnia 1526 pod Mohaczem) — ostatni król Czech i Węgier z dynastii Jagiellonów. Syn króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka i Anny de Foix.

W 1515 r. został adoptowany przez cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Maksymiliana I Habsburga, a w 1522 r. ożenił się z jego wnuczką Marią Habsburżanką, wypełniając postanowienia zjazdu wiedeńskiego.

Był władcą nieudolnym, nie interesował się polityką, w jego imieniu rządzili walczący o władzę możni, zwłaszcza niemieccy.

Zginął w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Po jego śmierci władzę w Czechach i na Węgrzech, zgodnie z układem z 1515 r., objął Ferdynand I Habsburg, przyrodni brat Marii Habsburżanki i mąż siostry Ludwika - Anny Jagiellonki.

Jadwiga Jagiellonka (ur. 21 IX 1457 w Krakowie, zm. 18 II 1502 w Burghausen) - królewna polska i księżniczka litewska, księżna bawarska. 14 XI 1475 poślubiła księcia bawarskiego Jerzego Bogatego. W nawiązaniu do ich wystawnego wesela organizuje się festiwal Wesele w Landshut (Landshuter Hochzeit). Przypuszcza się, że Jadwiga podjęła się spisywania historii rodu Wittelsbachów.

[edytuj] Pochodzenie i dzieciństwo
Była drugim dzieckiem, a najstarszą córką Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Zgodnie z tradycją dynastii Jagiellonów jako najstarsza córka otrzymała imię na cześć Jadwigi Andegaweńskiej.

Braćmi Jadwigi byli Władysław II Jagiellończyk, święty Kazimierz, Jan I Olbracht, Aleksander Jagiellończyk, Zygmunt I Stary i Fryderyk Jagiellończyk, a siostrami - Zofia, Elżbieta (I), Elżbieta (II), Anna, Barbara i Elżbieta (III).

Nie zachowały się informacje na temat wykształcenia Jadwigi.

[edytuj] Plany małżeńskie związane z Jadwigą
W 1468 starania o jej rękę podjął Maciej Korwin, król Węgier. 8 IV 1468 do Krakowa przybył węgierski poseł - biskup ołomuniecki Protazy. Proponował, aby to małżeństwo umocniło przyszły sojusz skierowany przeciwko czeskiemu królowi Jerzemu z Podiebradu. Sugerował wydanie drugiej córki Kazimierza - Zofii Jagiellonki - za Maksymiliana, syna cesarza Fryderyka III. Królewny miały przekazać swoim mężom prawa matki - Jadwiga do Węgier, a Zofia do Austrii[1]. W ten sposób Kazimierz uzyskałby gwarancję, że w przyszłości w Austrii i na Węgrzech będą rządzić jego wnukowie po kądzieli. Starania Macieja popierał - obok cesarza - także papież Paweł II.

Kazimierz od 1462 pozostawał w przymierzu z Jerzym z Podiebradu, a papieżowi Pawłowi II był niechętny za to, że w czasie wojny trzynastoletniej popierał Krzyżaków. Dodatkowo mariażowi córki przeciwna była Elżbieta Rakuszanka. Miała stwierdzić: Matyasz chłop, kurczek, Wołoszyn, pies, niegodziem jej[2]. Odmowę złagodzono tym, że Protazy został ojcem chrzestnym urodzonego 27 IV 1468 syna Kazimierza IV, który otrzymał imię Fryderyk na cześć cesarza.

W 1469 stronnictwo katolickie w Czechach obrało królem Macieja Korwina. Jerzy z Podiebradu szukał poparcia w Polsce, obiecując następstwo po sobie Władysławowi, najstarszemu synowi Kazimierza IV. Korwin, nie chcąc dopuścić do ścisłego sojuszu polsko-czeskiego, ponownie poprosił o rękę Jadwigi. I ponownie spotkał się z odmową.

20 X 1470 w Grazu Fryderyk III zawarł przymierze z Kazimierzem IV; przy okazji rozważano możliwość wydania Jadwigi za syna cesarza - Maksymiliana.

Maciej Korwin prosił o rękę Jadwigi jeszcze w lipcu 1471 i we wrześniu 1473. W ostatnim przypadku na odmowę Kazimierza IV wpłynęła jego żona Elżbieta. Na początku 1473 przybyli do Polski dwaj radcy Albrechta IV Mądrego, księcia bawarskiego z Monachium, proponując małżeństwo Jadwigi ze swoim mocodawcą. Kazimierz odmówił, gdyż liczył na związanie najstarszej córki z Jerzym Bogatym, synem Ludwika IX Bogatego, księcia bawarskiego z Landshut.
Kazimierz Jagiellończyk, chcąc zabezpieczyć południowo-zachodnie granice Czech (będących przedmiotem rywalizacji między jego synem Władysławem a Maciejem Korwinem), postanowił zawrzeć ściślejsze porozumienie z Bawarią. W 1473 polscy posłowie - Stanisław Kurozwęcki i Paweł Jasieński - rozpoczęli rozmowy w sprawie małżeństwa Jadwigi Jagiellonki i Jerzego Bogatego. W efekcie 7 lub 10 IX 1474 Ludwik IX Bogaty wysłał oficjalne poselstwo z prośbą o rękę Jadwigi dla swojego syna Jerzego. Negocjacje toczyły się w Łęczycy i Radomiu. W tym ostatnim mieście, 30 XII 1474, Jadwiga wyraziła zgodę na poślubienie Jerzego. 31 XII 1474 podpisano umowę małżeńską. Jadwiga miała otrzymać posag w wysokości 32 tysięcy złotych węgierskich, płatnych w 5 ratach w ciągu 5 lat. Wartość wyprawy polskiej królewny sięgała 100 tysięcy złotych.

Przyszli małżonkowie byli ze sobą spokrewnieni: dziadek Jadwigi - Albrecht II Habsburg - był bratem Małgorzaty Habsburżanki, babki Jerzego. W 1475 do Rzymu po dyspensę udał się kanclerz koronny Uriel Górka - papież Sykstus IV wystawił ją 26 V 1475.

Rodzina odprowadziła Jadwigę do Poznania. Tam 10 X 1475 pożegnała się z rodzicami. Wraz z licznym orszakiem (ok. 1200 konnych) dotarła do Wittenbergii 23 X. Towarzyszyła jej m.in. Anna, wdowa po cieszyńskim księciu Bolesławie II.
14 listopada 1475 wjechała wraz z orszakiem do bawarskiego Landshut, dając początek świętowanemu do dzisiaj w Niemczech Weselu w Landshut. Wesele zgromadziło wielu niemieckich władców - przybyli m.in. cesarz Fryderyk III, jego syn Maksymilian, elektor brandenburski Albrecht III Achilles, Zygmunt Habsburg, elektor Palatynatu Filip Wittelsbach, margrabia badeński Albrecht, hrabowie wirtemberscy Ulryk i Eberhard, landgraf leuchtenberski Ludwik oraz hrabia henneberski Otto. Ślub odbył się w dniu przyjazdu Jadwigi - w kościele św. Marcina. Następnego dnia nastąpiła właściwa uczta weselna, w której brało udział 9 tysięcy osób.

Jadwiga jako księżna bawarska
Jadwiga w 1479 została księżną bawarską. W tym roku zmarł jej teść Ludwik IX Bogaty, a kolejnym księciem bawarskim na Lanshut został Jerzy Bogaty.

Małżeństwo Jadwigi okazało się nieudane - jej mąż znany był jako hulaka, pijak i rozpustnik. W 1485 Jerzy oddalił żonę z Landshut i osadził ją na zamku w Burghausen. Jadwiga mieszkała tam z dworem i liczną służbą, jednak - jak pisze kronikarz - pozbawiona wszelkich uciech światowych, miała młoda księżna jedyną pocieszycielkę swoją: samotność[3]. Nie wiadomo czy - a jeżeli tak, to przez jaki czas - towarzyszyły jej dzieci.

Jadwiga, choć podpisywała się "geborene Königen von Polen", nie utrzymywała bliższych kontaktów ze swoją rodziną. 31 I 1503 jej brat, Aleksander Jagiellończyk, pisząc do jej męża nie wiedział, że Jadwiga nie żyła już od jedenastu miesięcy.

Pojawiła się informacja, że Jadwiga w Burghausen zajmowała się spisywaniem dziejów Wittelsbachów. Kwestia, czy tak było naprawdę nie została jeszcze zbadana przez literaturę.

Jadwiga zmarła dość niespodziewanie. Została pochowana w klasztorze cystersów w Reitenhaslach, w pobliżu Burghausen. Jej grobowiec został zniszczony w 1803, gdy opactwo uległo sekularyzacji.

Potomstwo
Dziećmi Jadwigi Jagiellonki i Jerzego Bogatego byli:

Ludwik, ur. 1476, zm. przed 1496,
Ruprecht (Rupert), ur. 1477, zm. w dzieciństwie,
Elżbieta, ur. 1478, zm. 1504, od 10 II 1499 żona Ruprechta z Palatynatu,
Małgorzata, ur. 1480, zm. 1531,
Wolfgang, ur. 1482, zm. jako niemowlę[4].
Starsza literatura znała tylko czworo najstarszych dzieci Jadwigi. Przyjmowała dodatkowo, że jej najstarszy syn Ludwik zmarł w 1500 roku, jednak w testamencie z 1496 Jerzy Bogaty zaznaczył, że nie posiada ślubnych synów i obecnie przyjmuje się, że Ludwik zmarł przed 1496 rokiem.

Kronikarz Angelus Rumpler podał, że Jadwiga i Jerzy Bogaty mieli - obok Ludwika, Ruprechta, Elżbiety i Małgorzaty - piąte dziecko: syna Jerzego. Nowsze ustalenia Margo i Hansa Rallów wykazały, że piątym i ostatnim dzieckiem bawarskiej pary książęcej był syn Wolfgang.

Jerzy Bogaty niem. Georg , Herzog von Bayern-Landshut (ur. 15 sierpnia 1455, zm. 1 grudnia 1503 w Ingolstadt), od 1479 książę Bawarii i Landshut z rodu Wittelsbachów.

Był synem Ludwika IX Bogatego i Amalii Saskiej. Jerzy był jednym z najważniejszych sojuszników cesarza Maksymiliana I w jego wojnach w Szwabii, Szwajcarii Geldrii i na Węgrzech.

W 1475 poślubił królewnę polską Jadwigę Jagiellonkę, córkę króla Polski Kazimierza Jagiellończyka. Ich wesele w Landshut było jednym z najwspanialszych widowisk średniowiecznej Europy i jest do dzisiaj przedstawiane w tym mieście: Wesele w Landshut (niem.: Landshuter Hochzeit). Więcej o Landshuckim Weselu.

Przyczyną śmierci Jerzego była marskość wątroby. Nie pozostawił męskiego potomka, a po jego śmierci jego księstwo pogrążyło się w długotrwałej wojnie sukcesyjnej.

Święty Kazimierz Jagiellończyk królewicz (ur. 3 października 1458 na Wawelu, zmarł 4 marca 1484 r w Grodnie) – polski święty, patron Polski i Litwy.

Życiorys
Urodził się jako drugi syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Jego wychowawcą, jak i pozostałych braci, był ks. Jan Długosz.

W 1471 r., po śmierci króla Czech, starszy brat Kazimierza Władysław został koronowany na króla Czech. W tym samym czasie na Węgrzech wybuchł bunt przeciw panującemu tam Maciejowi Korwinowi i buntownicy poprosili, aby Kazimierz objął władzę. Król Kazimierz Jagiellończyk zgodził się na to i z 12000 żołnierzy pod dowództwem Piotra Dunina Kazimierz wyruszył do Budy. Nie uzyskał jednak poparcia zbuntowanej szlachty i musiał wrócić z niczym. Nieudana wyprawa, podczas której dochodziło do rabunków, buntów nieopłaconego rycerstwa i gwałtów, była dużym przeżyciem dla trzynastoletniego, wrażliwego chłopca.

Po powrocie Kazimierz wraz z młodszymi braćmi kontynuował naukę pod kierownictwem Długosza na zamku w Dobczycach. Zajęcia ze sztuki wojennej prowadził z królewiczami ochmistrz królewski, Stanisław Szydłowiecki. Do grona nauczycieli dołączył humanista Kallimach (Fillipo Buonaccorsi). Ambroży Contarini, dyplomata wenecki, w swoich pamiętnikach chwalił mowę powitalną piętnastoletniego królewicza wygłoszoną na jego cześć. Kazimierz był przez stykających się z nim ludzi uważany za zrównoważonego, inteligentnego i wykształconego młodego człowieka. Pomimo przeżyć nieudanej wyprawy na Węgry, pozostawał pod wpływem heroicznej legendy stryja Władysława Warneńczyka. Namówił Kallimacha i Piotra z Bnina do napisania żywotu polsko-węgierskiego króla.

Rzeźba ludowa św. Kazimierza w muzeum w Szawlach.Od 1475 roku król Kazimierz Jagiellończyk zaczął wprowadzać traktowanego jako następcę tronu Kazimierza w arkana władzy. Królewicz brał udział w posiedzeniach rady koronnej. W 1476 roku udał się z ojcem do Prus. Od 1478 roku król Kazimierz przebywał z królewiczami Kazimierzem i Janem Olbrachtem w Wielkim Księstwie. Litwini domagali się ustanowienia osobnego księcia dla ich państwa, wskazując przy tym na królewicza Kazimierza. Król zdecydowanie odmówił, a po wykryciu spisku na życie jego i synów (1481), odesłał królewiczów do Polski.

Przez prawie dwa lata królewicz Kazimierz był namiestnikiem ojca w królestwie. Rezydował w Radomiu. Jego krótkie rządy były przez współczesnych dobrze oceniane. Poprawił bezpieczeństwo na drogach, ukrócając rozboje. Czynnym udziałem w sprawowaniu sądownictwa doprowadził do nadrobienia narosłych zaległości w rozstrzyganiu spraw przez sąd królewski. W przeciwieństwie do ojca utrzymywał dobre kontakty ze stanami pruskimi (był zwolennikiem większej samodzielności tej prowincji). Niestety królewicza zaczęły coraz bardziej trapić dolegliwości. Okazało się, że jest chory na gruźlicę. Późną wiosną 1483 roku został odwołany do Wilna. Pomimo postępującej choroby brał udział w zarządzaniu państwem. Z tego czasu pochodzą dokumenty, które Kazimierz podpisywał w zastępstwie podkanclerzego. Pod koniec 1483 roku wraz z ojcem Kazimierz wybrał się w podróż do Lublina na zjazd szlachty królestwa. Ze względu na stan zdrowia pozostał jednak w Grodnie. Król po otrzymaniu informacji w lutym 1484 roku o ciężkim stanie syna przerwał obrady i powrócił do Grodna. W obecności ojca Kazimierz zmarł 4 marca 1484 roku. Został pochowany w Kaplicy św. Kazimierza w katedrze wileńskiej.

Kanonizacja

Dziewiętnastowieczny przydrożny krzyż litewski z płaskorzeźbą św. Kazimierza.Królewicz Kazimierz był wykształconym, obiecującym księciem. Współcześni zwracali uwagę na jego prawy charakter i pobożność. Prawdopodobnie złożył śluby czystości. W 1481 roku sprzeciwiał się, podając to jako powód, planom małżeńskim rodziców chcących go ożenić z córką cesarza Fryderyka III. W jego żywotach wspomina się o tym, że udawał się często do kościoła przed świtem i klęczał w śniegu oczekując na otwarcie świątyni. Wzmianki te wynikają raczej z nadgorliwości późniejszych hagiografów. Królewicz miał do dyspozycji kaplice i kościoły zamkowe, a i kościelni innych kościołów z pewnością nie przetrzymywaliby następcy tronu na mrozie przed zamkniętymi świątyniami. Śmierć młodego księcia wzbudziła w Polsce i na Litwie poruszenie. Pojawiły się sławiące królewicza wypowiedzi i epitafia. Trudno oddzielić w sposób konwencjonalny przesadzone, w przypadku zgonu ważnego członka rodziny panującej, peany od rzeczywistej oceny królewicza. Kallimach stwierdził na przykład: powinien był się nie urodzić albo pozostać wiecznym. Do działań królewicza jako współpanującego odnosiła się pochwała gdańszczan: Był on mądrym i obyczajnym, a równo dwa lata rządził od czasu, jak go król i pan nasz dopuścił do władzy, a całe państwo i wszyscy ludzie głosili jego pochwałę.

Niewątpliwie w staraniach o kanonizację Kazimierza poważną rolę odegrał aspekt polityczny. Chrześcijańska od dwustu lat Litwa nie miała świętego patrona rodzimego pochodzenia. Możnowładcy litewscy dobrze wspominali królewicza (był ich kandydatem do wielkoksiążęcego stolca). Święty wywodzący się z ich rodu dodałby również splendoru dynastii Jagiellonów. Młodo zmarły, mający opinię sprawiedliwego i pobożnego królewicz, wyśmienicie nadawał się do spełnienia obu z tych ról.

Św. Kazimierz. Płaskorzeźba ludowa na dziewiętnastowiecznym litewskim krzyżu przydrożnym.Wśród rycerstwa polskiego i litewskiego biorącego udział w wyprawie z odsieczą Połockowi w 1518 r. pojawiły się opowieści o pomocy zmarłego królewicza, który miał się pojawić na chmurze i pokazać dogodne brody na Dźwinie. Dało to Zygmuntowi Staremu dodatkowy atut w staraniach o wyniesienie brata na ołtarze. W tymże roku król wysłał za pośrednictwem Jana Łaskiego prośbę o jego kanonizację. W odpowiedzi do Polski przyjechał legat papieski Zachariasz Ferrari. Widząc rozpowszechniający się kult świętego i poznając jego życie, napisał na cześć Kazimierza hymn po łacinie oraz spisał jego życiorys (żywot). Przygotował również teksty liturgiczne ku czci świętego. Papież Leon X w 1521 r. wydał bullę kanonizacyjną i wręczył ją biskupowi płockiemu Erazmowi Ciołkowi. Niestety zmarł on we Włoszech w 1522 r. w czasie zarazy, a wszystkie jego dokumenty zaginęły. Dopiero król Zygmunt III Waza uzyskał nową bullę wydaną 7 listopada 1602 r. przez papieża Klemensa VIII na podstawie kopii bulli Leona X, którą znaleziono w archiwum watykańskim.

Z okazji kanonizacji (1602) otwarto grób świętego Kazimierza. Jego ciało pomimo znacznej wilgotności tam panującej (cegły były mokre), po 118 latach było, według świadków, nienaruszone. U wezgłowia znaleziono pergamin z ulubionym hymnem świętego Omni die dic Mariae (Każdego dnia sław Maryję). (Autorstwo tego hymnu przypisuje się świętemu Bernardowi.

Uroczystości kanonizacyjne odbyły się w 1604 r. w katedrze wileńskiej. Biskup Benedykt Woyno poświęcił z tej okazji kamień węgielny pod pierwszy kościół ku czci św. Kazimierza przy kolegium jezuitów. W roku 1636 uroczyście przeniesiono relikwie świętego do kaplicy ufundowanej przez Zygmunta III i Władysława IV, a w roku 1953 przeniesiono jego doczesne szczątki z katedry do kościoła świętych Piotra i Pawła. Część relikwii świętego została wysłana Kawalerom Maltańskim na prośbę ich kapituły, gdyż w 1960 r. obrali św. Kazimierza swoim patronem.

Jan I Olbracht (Albrecht) (ur. 27 grudnia 1459 w Krakowie, zm. 17 czerwca 1501 w Toruniu) – syn Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki z Habsburgów, której zawdzięczał prawdopodobnie drugie imię - Olbracht, chciała ona uczcić pamięć swego ojca, władcy Niemiec, Czech i Węgier, Albrechta II, 1492-1501 król polski, 1491-1498 książę głogowski.

Młodość
Od 1467 roku, tak jak pozostali bracia, królewicz zdobywał wiedzę pod okiem Jana Długosza. Na postępowanie młodego Jana Albrechta wpłynął także przebywający w stolicy, włoski humanista - Kallimach, który zaprzyjaźnił się z nim. Wielokrotnie udowadniał swój talent podczas nauki, mimo że był synem Litwina i Niemki doskonale opanował język polski, a także język łaciński. Poznał dorobek przemijającego średniowiecza oraz wczesnego renesansu.

Król Węgier
W 1486 roku objął urząd zastępcy króla na Rusi, gdzie zdobył sławę pokonując zagony tatarskie. 7 czerwca 1490 został obwołany przez szlachtę węgierską na sejmie elekcyjnym w Rokos królem Węgier. Przegrał jednak wojnę o koronę węgierską ze swoim bratem królem Czech Władysławem II Jagiellończykiem. Rozpoczął on tym samym zmagania o koronę Węgier, które toczyły się na Słowacji, jednak w ich wyniku przypadło mu jedynie księstwo głogowskie.

Król Polski
W 1492 roku zmarł Kazimierz Jagielończyk, a jego następcą, mimo oporów braci Władysława i Zygmunta został Jan Olbracht. 23 września 1492 roku odbyła się koronacja w Krakowie nowego monarchy, którą poprowadził arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Zbigniew Oleśnicki.

Poszerzając przywileje, jakie jego ojciec, Kazimierz Jagiellończyk (1447-1492) nadał szlachcie w statutach nieszawskich, Jan I Olbracht ogłosił w 1496 r. tzw. statuty piotrkowskie, które zwalniały szlachtę od cła, ograniczały wychodźstwo chłopów oraz zabraniały nabywania przez mieszczan majątków ziemskich i piastowania urzędów państwowych. Działając na korzyść Prus Królewskich zaskarbił sobie ich przychylność.

Wojna z Turkami i jej następstwa
W 1497 r. Olbracht zorganizował wielką wyprawę wojenną: 40 tys. pospolitego ruszenia ruszyło aby pomóc księciu Mołdawii w wojnie z Turkami i aby pomścić klęskę warneńską. Mimo że od 1387 Mołdawia była lennem Polski, jej hospodar, Stefan Wielki, opowiedział się po stronie Turcji i wyprawa zakończyła się wielkimi stratami polskich wojsk w bitwie pod Koźminem, co utrwaliło powiedzenie: Za króla Olbrachta wyginęła szlachta.

Jeszcze gorsze od wojennej klęski były skutki polityczne nieudanej wyprawy mołdawskiej. W jej następstwie zawiązał się cały szereg przymierzy i koalicji państw ościennych przeciwko Królestwu Polsko-Litewskiemu. W walkach przeciwko wojskom koronnym, Wołochów wsparła Turcja, a nawet Węgry, rządzone przez króla Władysława II Jagiellończyka. Wiosną 1498 r. Tatarzy najechali południowo-wschodnie terytoria Litwy, a wielki książę moskiewski Iwan III Srogi próbował opanować Kijów, w 1500 rozgramiając armię polsko-litewską w bitwie nad Wiedroszą. Zaś na zachodzie cesarz niemiecki Maksymilian I Habsburg przejął część Śląska z Głogowem i zażądał zwrócenia zakonowi krzyżackiemu Prus Królewskich, w związku z czym komtur krzyżacki odmówił złożenia należnego hołdu królowi polskiemu. Wówczas, wiosną 1501 r., Olbracht zarządził koncentrację wojsk koronnych w Toruniu i sam tam pojechał, ale złożony ciężką choroba zakaźną zmarł wkrótce i wyprawa wojenna na Prusy Zakonne nie doszła do skutku.

Senat
Za pierwszych Jagiellonów coraz większą rolę w zarządzaniu państwem odgrywała rada królewska, powoływana przez króla. Zaś od połowy XV w. znaczną część władzy przejęły ogólnopolskie zjazdy szlachty i dzielnicowe sejmiki. Ostatecznie Rada Królewska, za panowania Olbrachta, przekształciła się w Senat, a ogólnopolski zjazd stanu szlacheckiego, złożony z przedstawicieli sejmików, w izbę poselską sejmu. Tak więc, poczynając od XV w., Rzeczpospolita stała się szlachecką monarchią parlamentar

Aaaa, i jak to ogarnąć, Eskimosku? XD

Dla mnie super Exclamation